Bản kiểm điểm hành trình 1997-2016

Chả phải ai bắt làm

Chỉ là kiểm sơ lược lại các điểm đã trải nghiệm từ tháng 6 năm 1997 đến tháng 9 năm 2015, là nơi thứ 2 đi cấy công, vắt mũi bỏ miệng. Là đi làm ở viện Pasteur Tp Hồ Chí Minh

1. Những năm đầu - hành trình của người làm khoa học

Tuần trước cậu BS trưởng phòng tổ chức nói với tôi: Viện mình giờ trống rỗng.
Thật tình, theo mình nghĩ, chả phải rỗng ruột mà ruột bị viêm mãn tính, thể loét. Vào cái gì thì ra hầu hết thế, chả hấp thụ được bao nhiêu, chuyển hóa kém nên sinh nhiều chất trung gian, vừa độc, vừa ô nhiễm.

Cũng giống như từ lúc mới ra trường ngày xưa ở viện Vắc xin Nha Trang , cái phòng thí nghiệm nhỏ bé của mình, ở nơi đâu cũng vẫn cống hiến đều cho nhân dân và đất nước. Labo mới này, sản phẩm qui ra tiền thì đủ nuôi tất cả nhân viên. Qui ra lợi ích sức khỏe nhân dân thì vừa đóng góp cho Y tế bệnh viện, Y tế dự phòng, cả an toàn thực phẩm nữa.

Mình còn chịu khó nhặt nhạnh, sưu tập các loại vi trùng ứng dụng để cung cấp cho các trường đại học không phải ngành y để có dạy dỗ sinh viên, hay viện nghiên cứu dùng làm chuẩn... Thú vị nhất là tôi tìm thấy một chủng vi khuẩn gây thương hàn, trên ống ghi đông khô năm 1961, cùng năm sinh với tôi được lưu giữ trong một tủ lạnh cũ mèm của Liên Xô, han gỉ, nước tủ nhỏ xuống nền phòng, vậy mà đem nuôi cấy, nó còn sống! tôi cảm động và vui mừng quá đỗi

Tôi bắt tay vào hệ thống lại qui trình, chủng giống, rồi xin tài liệu mới nhất của Trung Tâm Salmonella, Shigella và chủng còn thiếu từ viện Pasteur Paris, Pháp để biên tập lại quy trình sản xuất, kiểm tra kháng huyết thanh, kháng nguyên chẩn đoán ... Không có mẫu chuẩn, mình mua hàng thương mại của họ về làm chuẩn. Nhớ nghiên cứu kỹ càng, đã làm năng sản xuất điều chế huyết thanh tăng gấp hai, điều chế kháng nguyên Widal tăng gấp 3. Nhờ vậy mà đàn thỏ giảm hy sinh để lấy kháng huyết thanh. Sản xuất nhàn hạ, nhẹ nhàng và chính xác. Mình tha hồ đi chu du hạ thiên học rùng mình. Sinh phẩm chẩn đoán của viện cạnh tranh được với sinh phẩm nhập ngoại hiệu quả. Một chuyên viên kỹ thuật Hồng Kông của trại nuôi khỉ ở Đồng Nai hợp tác với Hồng Kông đã đến tham khảo kiểm tra Salmonella spp vì chúng có tới hơn ba ghìn loài phụ

Có hai lần mình đã giúp thành phố Hồ Chí Minh ngăn chặn rải thuốc diệt chuột làm từ chủng Salmonella enteritidis. Trước đây thế giới họ đã tìm ra chủng này trong một vụ dịch chuột chết và ứng dụng sản xuất thuốc diệt chuột. Sau đó họ phát hiện ra chúng cũng gây tiêu chảy trên người. Tổ chức Y tế thế giới WHO đã cấm sử dụng từ thập niên 70. Trong chương trình hợp tác Việt Nam - Cu ba, đã xây dựng một cơ sở sản phẩm thuốc diệt chuột này ở Cần Thơ. 

Lần 1 là khi GS Hạ Bá Khiêm làm trưởng viện. Bên sở Thủy Sản và các công ty xuất khẩu thủy sản họ gửi công văn lên sở y Tế Tp Hồ Chí Minh đề nghị cấm sử dụng thuốc sinh học diệt chuột này. Hàng thủy sản sản xuất đi mà đối tác nước ngoài kiểm tra có nhiễm bất kỳ loại Salmonella spp nào đều bị hủy lô hàng. Mình đã tổng hợp tài liệu đệ trình lên Viện. Việc rải thuốc bị hủy toàn diện

Vậy mà vẫn có lần 2

Lần hai là lúc ngồi trên máy bay Nha Trang - Sài Gòn, đọc tin trên báo Thanh Niên , Sài Gòn sẽ rải thuốc diệt chuột này. Về mình vội lên gặp viện trưởng Trần Ngọc Hữu thông báo và đề xuất công văn gửi sở y tế tp Hồ Chí Minh cấm sử dụng. Việc rải thuốc này đã được ngăn chặn kịp thời

Thực tế là khi nhắc đến Salmonella thì kể cả các bác sĩ chỉ nghĩ đến chủng Sal. typhoid gây bệnh thương hàn mà ít người biết rằng Salmonella enteritidis gây tiêu chảy cấp rất nặng. Salmonella có tới hơn 3000 loài phụ mà hầu hết đều có thể gây tiêu chảy

Chả phải khiêm tốn gì, cứ chân thật: Trong lĩnh vực tôi phụ trách, tôi hiểu nó nhất nước CHXHCN Việt Nam

2. Thánh đường khoa học gắn bó

Thư viện Viện Pasteur Tp Hồ Chí Minh và trước đó là Viện Pasteur Nha Trang là thiên đường cổ tích có thật cho mình

Việc cơm áo gạo tiền buộc tôi phải cày cuốc thêm rất nhiều ngoài giờ, đôi khi cả trong giời. Nhớ nhiều khi giọt mồ hôi  thánh thót rơi tong tong. Có lúc chảy xuống mắt, cay và xót mắt không mở ra được

Công việc này là làm chế phẩm vi sinh xử lý nước nuôi trồng thủy sản, nước nuôi cá cảnh trong nhà, ngoài trời, nước thải dân dụng và công nghiệp... Tôi đóng góp rất lớn cho bảo vệ môi trường, tiết kiệm hàng tỷ đồng nước sạch hàng năm. Giúp cho bao nhiêu loại thủy sản ngọt lợ mặn không bị chết (non). Chắc chắn cũng tích cóp được chút phước đức

Nhìn chung học được ít nhiều cũng ứng dụng thực tế rất hiệu quả

Kiến thức tự học mới thực sự làm, áp dụng hiệu quả giúp mình mua được quần áo đẹp và đi chu du

Công việc cao xa thì bị cản trở, phá phách bằng cả một đội ngũ tham lam, đố kỵ , nhỏ nhen có tổ chức và núp bóng tổ chức đáng thương. Như Đức Phật gọi là những "kẻ ngu" - không biết rằng việc "phục vụ để hoàn toàn, hoàn toàn để phục vụ", là nền tảng mang lại an lạc cho cuộc đời chính mình, ngay trong hiện tại, và sau nữa là những ngày mùa thu đi qua cuộc đời.

Điều tốt đẹp nhất chính là Thánh đường Khoa học mà ta đã có phước phận để dược làm việc, học hỏi từ đó đến nay.

Khuôn viên ấy có các vị thần tiên, quí vị khuất mặt, hơn trăm năm còn xưa hơn nữa. Tới  toàn thể  chư vị khuất mặt. Xin cảm ơn chư vị đã luôn che trở, dẫn bước chân tôi đi đúng đường, giúp tôi chèo chống và vượt qua bọn thâm hiểm, nhỏ nhen. Nhờ những phiền não ấy đã giúp tôi chuyển hóa mình có thể tìm thấy con đường an lành
Xin biết ơn sự hỗ độ, trợ giúp lớn lao của chư vị. Với những hạnh nguyện, việc tốt đã làm được, xin chia phước tới các vị thần tiên, các vị khuất mặt đã bấy lâu trở che, gia ân với tôi. Lành thay

Không thể không nói về khuôn viên tĩnh lặng, thâm nghiêm mà do căn duyên lành tôi đã được sống và làm việc trong đấy với cảm nhận tình yêu thương lớn lao của tôi với nơi đây như căn nhà mình ở. Tôi yêu tất cả mọi thứ của Thánh đường ấy, trừ con người. Những đường nét thanh tao của kiến ​​trúc, vẻ uy nghi của 3 tòa nhà, yêu mái hiên có bạn cú mèo có lúc xuất hiện cả ban ngày. Tôi yêu vẻ to lớn trầm mặc ngay cả sớm mai chan hòa nắng mới. Tôi yêu chiều tà ánh nắng xiên nghiêng, tô bức tranh đầy hoa nắng lên tòa nhà mới mỗi chiều về. Chỉ vài giây thôi, bức tranh sáng lòa đẹp không chịu nổi ấy biến mất nhanh như khi nó hiện ra. Có lẽ thiên đường cũng chỉ đẹp như vậy

Tôi yêu tha thiết những cây phượng già mà mà tán cây mùa lá rụng như ai đó khéo uốn cành  khúc khủyu như tranh thủy mặc của cây thông già từng dãi dầu sương tuyết trên lưng núi cao

Thánh đường Khoa học ấy có những nhiều cội cổ thụ hàng trăm tuổi. Chỉ còn vài cây thôi, tôi từng chứng kiến ​​​​​​mấy cụ cây lần lượt gãy đổ gục vì già, thân đã khô mục với lòng đầy nhớ tiếc. Mỗi cụ cây đổ, bị cưa đi tôi đều xin họ một lát gỗ cành nho nhỏ. Những khoanh gỗ nhỏ ấy nằm trong ngăn tủ sách kia

Tôi quen thuộc từng bầy chim cu cườm, sáo sậu, bồ chao và chim sẻ trên sân cỏ rộng xanh rì. Thi thoảng có một vài con chim lạ bay về, chúng hót những tiếng hót lạ trong khuôn viên, nhưng tôi thì đã từng nghe ở rừng cây trên núi Dinh, nơi có Thiền Viện Viên Không của sư phụ Viên Minh mà tôi thường lên thăm vào dịp trăng rằm

Thú vị nhất là con Gõ Kiến ​​Cô Đơn

Thật ra thì vào tháng 5 có một đàn gõ kiến ​​đầu rìu bay về khuôn viên Viện. Chúng ở lại một thời gian rồi bay đi. Không hiểu sao một con chọn ở lại năm này lại qua năm khác. Nó tha thẩn một mình. Thỉnh thoảng chụp hình hay quay video nó. Hình như nó cũng đã quen rồi nên nó không nhát lắm. Có một lần nó bay ngang trước mặt và rụng một chiếc lông cánh màu hoa mơ, mình nhặt nó mang về

Còn lại, những loài nấm hoang dại mà tôi thuộc lòng mùa và nơi nó mọc. Những cây hồng ngọc bé tí bằng hạt đậu xanh lấm tấm trắng như hoa cỏ dại sau tết hay những nguy hiểm đến lớn trắng mau chóng chuyển sang màu đậm rồi đen bạc ra thành bụi bụi... Những cây hồng gỗ là lạ nữa, hồng linh chi. Tôi thường để ý dưới gốc cây để làm nhẹ nó đi. nó mọc lớn cây nó sẽ chết

Lại nữa những con sóc trong phân viên
Trên tầng đỏ sớm đi làm đều được tìm thấy thức ăn đêm qua nó vung vãi ra. Nó thích mang lại đấy ăn. Lần này thì không biết. Cô bé phụ buộc lại cây muồng hoa đào hôm qua bảo
- Bên con mấy anh lân cận về nuôi, dạo này nhiều sóc lắm!
- Trời ơi, cô có mua sóc họ bán đuôi hè về thoải mái đấy, họ biết cô mua phóng sinh nên họ bán rẻ hơn đấy
- Ôi vậy à cô
- Ừ bảo họ đừng đứng nữa, để nó tự làm

Nói về phân viện, những cỏ, những cây, những chim... thật là không bao giờ biết chán. Người từ tháng 1 đến tháng 12, những cây cỏ cây chim muông này là niềm vui vô tận ở nơi làm việc. Được làm trong một thư viện danh tiếng lâu đời hơn tỷ lệ năm tuổi là diễm phúc lớn của cuộc đời. Việc làm trung thực, không xu nịnh, tự tạo cho mình những ứng dụng nghiên cứu lớn nhất cho cộng đồng chính là thành viên Gói quà. 

Về nhờ một thầy giáo cũ lúc ấy là thư viện trưởng Vắc-xin Nha Trang đã gửi công văn ra trường đại học Y Huế xin BS chuyên khoa Vi Sinh về viện Vắc xin Nha Trang năm 1984, lúc ấy ông là viện trưởng, sau đó 2 năm ông được điều về làm thư viện Pasteur Tp HCM thì năm 1997, ta cũng nghiên cứu Nha Trang vào Sài Gòn

Cái Kiềm chế phát triển khoa học, đào tạo của một viện như Pasteur Tp HCM chính là yếu tố con người. Ngoại trừ con người trung thực, mộc mạc là thầy giáo ta, GS Hạ Bá Khiêm thì chả gặp bất cứ điều gì khác biệt các công bình thường (làm viện trưởng như thế thì không khó)

Đang kiểm tra thì man lại có thể truy cập tố chất yêu cầu Tòa thánh đường học với cây cỏ chim tối nên động đến lại sa đà vào

Trở lại công việc. Thư viện của thư viện cũng được trưng bày. Sách, tạp chí có giá trị hầu hết trước năm 1975. Mình khảo cổ mấy cuốn chuyên môn quý giá liên quan đến phòng thí nghiệm của mình xin chị Nga mang xuống phòng. Cũng chả ma nào lên đấy đọc. Cũng vì chăm chỉ cổ nên mình đã phát hiện ra mối xông một cuốn sách lan lên gần hết kệ, báo cho chị Nga thủ thư làm sạch và kêu bên khoa học diệt độc độc

Hồi đây chưa có mạng nên Pasteur Paris được viện cho một máy tính có hệ thống nén toàn bộ các công trình khoa học về y tế mới, cũng không rõ trong bao nhiêu năm. Nhờ mò mẫm vào đọc mà mình mong chờ đúng cho một anh học viên đại học Sư Phạm Thủ Đức, chồng các bạn. Bệnh của anh ấy rất đau. Căn bệnh mới được Đại học John Hopkin, Mỹ tìm ra cách đó 50 năm. Anh đã đi khám rất nhiều ở TP Hồ Chí Minh nhưng không thể mong đợi ra bệnh. Nhưng là bệnh nan y nên cũng chỉ giúp anh giảm đau một thời gian rồi anh mất

Là phòng sinh sống giống vi khuẩn nhưng có ý tưởng thế nào để giữ sinh hoạt giống nhau. Đề xuất viện nên cho người đi đào tạo ở Pasteur Paris những cũng chả ma nào quan tâm và coi trọng. Mình chịu khó tí nhạnh, sưu tập tầm kiểm tra một số chủng vi trùng cần thiết để cung cấp cho trường đại học Nông nghiệp 4, Viện nghiên cứu Thủy Sản... Sau rồi cũng thôi

Xin lỗi nhất là sau khi mình nghỉ, toàn bộ sản phẩm sản xuất huyết thanh thần kỳ đoán Tả, Lỵ Thương Hàn và ngộ độc thực phẩm do Salmonella spp đều phun hết. Việc mua huyết thanh của nước ngoài gấp hơn gấp mấy lần duy trì phòng sản xuất Sản phẩm dự đoán và lưu trữ

Có một điều kiện là khi làm báo cáo, kế hoạch của nghiên cứu, phòng thí nghiệm của mình nghe nó đọc nó một cách dễ dàng. Bên cạnh dịch vụ không thể đầu vào. Các bác sĩ dịch thuật rất khó khăn. Họ thường xuyên đi công tác, vắng nhà. Mình thấy đồng nghiệp minh đi liên miên mà sợ hãi và tổn thương. Tiền thì ít, xa con cái liên miên. Minh cũng có hỏi nhưng đồng nghiệp mình chỉ cười. Suy cho cùng biết làm sao chứ

Buồn cưới nhất là khi BS Trần Ngọc Hữu lên làm ông trưởng viện để đề nghị tổ trưởng không đi giao ban. Mà trưởng khoa và phó khoa mình thì một chữ khử đôi kháng nguyên kháng vật có thể không biết. Mình đành đếch đi khai giảng. Họ bảo trì ở phòng thí nghiệm của Tinh. Mình bảo oki. Lục tiếp tục kéo nhau đến dự thi, minh bảo cô cử nhân sinh học, nhân viên của mình dự thi với họ vì cấp tương đương, còn mình bận nghiên cứu ở thư viện. Kết cấu là tổ hợp khoa học truởng, phòng tổ chức chính, chủ tịch công đoàn. Minh được phê bình là không đi xem xét khoa bảo giờ. Minh hỏi trưởng khoa có biết gì về 26 loại kháng nguyên kháng thể minh sản phẩm không. trưởng khoa kính yên tĩnh. Mình đã góp ý với tổ chức trưởng viện và phòng trưởng được tổ chức thành bộ y tế quy định nhân sự trưởng khoa phải có học vị trí ít nhất là cao học. Tôi đây tiến sĩ, bác sĩ lại đi giúp việc cho cử nhân, đi công tác cũng phải phiên dịch cho cử nhân trưởng khoa. Như vậy, trưởng khoa đã ngồi sai chỗ, đứng sai nơi, đi sai đường. Từ đấy tôi phải xem hành động gì nữa

Một lần, rảnh rỗi nông thôn nổi tiếng tôi liền đi dự nghị đề nghị công nhân viên chức của viện với ý định cống hiến ý tưởng cho viện tham khảo. Tôi viết ra và in thành văn bản, ký nhanh lăng từng phô, trân trọng gửi tới viện trưởng, chủ tịch công đoàn, trưởng phòng tổ chức khi đi lên phát biểu. Thông thường thì nghỉ giữa giờ là đồng nghiệp hay về phòng làm việc. it bảo của một số nhân viên. Chị ơi nó nhắn nhau kéo xô trở lại hội trường

Nhìn chung, mình đi làm tận tụy, cầu toàn, béo với nhân viên. Tư tưởng trong sáng, thái độ đúng đắn luôn có chí tiến thủ nhưng chỉ mơ được thôi. Đi tập huấn nước ngoài luôn hoàn thành đầy đủ nhiệm vụ tiếp theo thu tri thức mới và thiết lập các mối quan hệ chuyên môn có ích cho viện

Khi mọi công việc trong lab trôi chảy, thi thoảng bên ngoài mới giúp mình cũng đi cày thêm. 

Thường thì một tháng 4 tuần, tuần thứ nhất mình đến gọi các em /cháu lại hỏi công việc, khúc mắc gì, cần đề sản xuất gì... xong xuối mình bảo "thôi mấy đứa trẻ đi làm những việc bình thường đi. chi /cô phải đi làm những việc vĩ đại". Tuần thứ hai gọi lại và hỏi, nói... rồi "thôi, chi /cô phải đi làm những việc vĩ đại, mấy đứa trẻ đi làm những việc bình thường đi". Tuần thứ 3 mình lại gọi... rồi bảo "ai vào việc mỗi người, mấy đứa trẻ đi làm những việc bình thường, còn chi /cô phải đi làm những việc vĩ đại". Đến tuần thứ tư mình gọi chúng lại hỏi rồi nói.... chưa đáp ứng được gì thì chúng bảo " bọn em/cháu cũng muốn đi làm những công việc vĩ đại". Minh lườm cho một phát rồi nhỏ nhẹ "bay chưa đến tuổi". và mất dạng

Na uy 2022. Hà Anh

Cái kết nghỉ hưu nhé. Cô em làm phòng tổ chức làm giấy tờ và lương cho mình. tư 1984 đến 2016 liên tực không nghỉ 32 năm, học vị tiến sĩ làm từ 1997, nghiên cứu viên chính, TS.BS. Hồ Thị Hồng Nhung xếp lương nghỉ hưu là triệu hai trăm đồng (5.200.000,00 vnđ). Mình càm quyết định nghỉ hưu và nghỉ trước 3 tháng theo chế độ ảnh hưởng đến lương và các chế độ như vẫn đi làm. Viện trưởng mới về bảo chị ơi chị có quyền làm hợp đồng bổ sung .... tháng. mình đã làm xong rồi. Mình cười.

Đến 6 tháng sau mình vẫn chưa đến chỗ làm thủ tục lương hưu. Cô gái nơi đó gọi điện cho mình và nói "cô ơi , nếu cô bận quá, cô cho con xin địa chỉ con đến làm ông. Cuối năm rồi mà không xong thì Quản con sẽ nói con không hoàn thành nhiệm vụ. Vậy là phải xin nghỉ chay ngoài một buổi đi làm lương hưu. Khi đọc quyết định lương hưu 5 triệu 2, cô bé nói, cô ơi người ta có làm thân lương của cô không, cô là... làm 32 năm sao lương có này.

Công việc này cũng không phải lần đầu tiên. Đâu đó năm 1998, Thành phố Hồ Chí Minh có một điều tra về thu nhập của những người có học vị tiến sĩ. lúc ấy mới có gần 600 người (sáu phần trăm) có học vị đó. Mình điền vào phiếu khảo sát rồi gửi đi. sau một tuần nhận được cuộc trò chuyện "chị điền có xác thực không thế". Minh gửi cho cô ấy số điện thoại của kế toán trưởng viện để xác nhận.

Rồi một lần, cô nhân viên nhận làm điều tra của bộ y tế về nhân viên viện sử dụng tiền lương như thế nào, trong đó có mục du lịch trong nước và nước ngoài. Tham khảo khảo sát nhận 10 cành. Mình cười nói với cô ấy, chị không tham gia đâu, măm còn chả đủ mà du lịch nỗi buồn gì, cùng quayn. Cô ấy giận mình

Kiểu gì mình vẫn yêu quý Pasteur với tấm lòng. Mình cũng yêu tất cả những công trình nhà cổ kính trải nghiệm khắp Việt Nam . Từ Sài Gòn, ra Nha Trang, Đà Lạt tới Hà Nội NIHE

Bản kiểm tra tự động đến đây đã hết. Thư mục ở nhà

TS. BS. Hồ Thị Hồng Nhung