Nhà máy Vedan tại Đồng Nai và cái chết của sông Thị Vải

...
Nhận thức được môi trường an toàn bền vững là điều mà bất kỳ đất nước nào, chính phủ nào cũng phải cân nhắc, lựa chọn khi phát triển kinh tế đất nước. Sự thật là phát triển công nghiệp - kinh tế thách thức môi trường bền vững. Chính phủ luôn thận trọng và chỉ nhân nhượng có điều kiện ở mức giới hạn nhất.

Môi trường sống quanh ta

Trước khi xảy ra vụ Vedan, trong thư mục "Xử lý môi trường", bài viết "Một số hình ảnh xử lý nước thải trên thế giới" (Ngày cập nhật 05/08/2008), là nỗi niềm của Maiviet chia sẻ cùng qúi vị khi luôn canh cánh thấy lực bất tòng tâm: thương tiếc môi trường sống mỗi ngày mỗi ngột ngạt; không biết lên tiếng nơi nào, làm gì đây để Maivietbio có thêm nguồn lực, tăng sức mạnh trong việc góp sức  giảm gánh nặng ô nhiễm kênh rạch, những núi rác thải rỉ dịch độc hại vào lòng đất nhiều vùng rộng lớn. Mỗi ngày càng thêm nhiều tin tức ô nhiễm khu công nghiệp, cây lá mất màu, chết khô.

Nước là nơi khởi nguồn sự sống nay lại chứa đầy mầm chết chóc...

Maivietbio đã đi thị sát nhiều khu vực dân cư, một số nhà máy xí nghiệp về môi trường sống tại chỗ và xử lý nước thải. Chính tay một chuyên viên kỹ thuật của Maivietbio đã sờ vào bùn ép khô của cơ sở xử lý nước thải hiện đại bên hồ Trúc Bạch Hà Nội do anh KS. Hoàng Trọng Kiểm dẫn đi thăm quan (hiện nay KS. Kiểm đã chuyển sang Ban quản lý dự án Hà Nội).

Kể cả hồ Trúc Bạch, hồ Tây, hồ Gươm... và hầu hết các dòng kênh, dòng sông của các thành phố của ta đều bị các cống nước thải phần nhiều chưa qua thu gom xử lý mà đổ thẳng nước thải vào. Thỉnh thoảng ra Hà nội, thăm hồ Tây, hồ Trúc Bạch thấy cá chết nổi trắng tấp vào bờ, hỏi mọi người xung quanh lại bảo là: thời thiết thất thường, cá không đẻ được nên chết... Thế sao các nơi khác cá lại không chết như thế?

Các dòng kênh của TP. Hồ Chí Minh lúc nước triều xuống bốc mùi đặc quánh, những dòng kênh thường xuyên sủi tăm bọt khí mêtan, nước đen kết tủa của sắt và khí sulfur lưu huỳnh tạo ra rất nhiều do các loại vi sinh hoại sinh nơi ô nhiễm...

Cũng cần nhìn nhận nỗ lực của Tp. HCM về dự án kênh Nhiêu Lộc đã giúp cho gương mặt TP. như một cô gái xinh nhưng lam lũ, lọ lem mới được rửa qua mặt mũi, vuốt mớ tóc rối kẹp gọn lại.
Những sình lục bình rậm rạp ngay của ngõ Tp đã được dọn quang. Một số con đường ven kênh, nay hàng cây đã lớn đủ tỏa bóng mát. Còn ít quá!

Các cửa cống thải chưa biết đến khi nào mới được gom lại, trả lại cho dòng kênh hình ảnh chỉ có con nước vơi đầy theo thuỷ triều và tuần trăng tròn.

Nói về Vedan

Ảnh bên : Nhà máy Vedal tại xã Phước Thái, huyện Long Thành, tỉnh Đồng Nai, nằm ở phía Đông Nam thành phố Hồ Chí Minh, tổng diện tích 120 hecta.

Công ty Vedan là một công ty 100% vốn của Đài Loan. Nhà máy của công ty vào hạng lớn và hiện đại.

Người Việt Nam bình thường đa số chỉ hiểu rằng công ty Vedan sản xuất bột ngọt Vedan. Thực ra, bột ngọt chỉ chiếm một thị phần nhỏ so với các sản phẩm hoá chất khác của Vedan.

Sản phẩm của Vedan Việt Nam

Theo giới thiệu của Vedan Vietnam trên website www.vedan.com.vn  thì các sản phẩm của Vedal gổm 2 nhóm

- Các sản phẩm hữu cơ : Bột ngọt; Thức ăn chăn nuôi; Tinh bột củ mỳ

- Các sản phẩm vô cơ: Axít Clohydric; Xút; Hypochlorit là các chất hoá học tẩy rửa cực mạnh với độ ôxy hoá cao, một chất dễ bay hơi là khí Clo, một chất rất độc hại cho con ngươi và môi trường. Tất cả nhóm sản phẩm hoá chất vô cơ này đòi hỏi cần có một cơ sở sản xuất an toàn lao động, an toàn môi trường.

Xét về các sản phẩm hữu cơ của nhà máy là Bột ngọt; Thức ăn chăn nuôi; Tinh bột củ mỳ. Việc đảm bảo môi trường an toàn cho người lao động trong nhà máy và xử lý môi trường là có thể thực hiện tốt; không quá tốn kém. Việc xử lý nguồn nước thải sản xuất các sản phẩm hữu cơ này không phức tạp. Xyanua có trong củ mỳ trong quá trình chế biến có thể xử lý triệt để. Không phải lý do quan trọng trong nước thải Vedal.

Với qui mô sản xuất các sản phẩm vô cơ là axít, xút, chất tẩy rửa thì rất cần xem xét tương quan qui mô sản xuất và điều kiện sản xuất bao gồm : An toàn lao động, điều kiện vi khí hậu (thành phần khí thải trong quá trìng sản xuất a xít, xút, chất tẩy rửa) trong nhà máy và khu vực quanh nhà máy và nguồn nước thải.

Sau đây là một vài thông tin trong qui trình sản xuất của Vedan trên wesite Vedan:

"Muối công nghiệp là nguyên liệu chính dùng cho nhà máy Xút clo của công ty Vedan Việt Nam, do xí nghiệp muối Cà Ná của Việt Nam cung cấp, mỗi năm tiêu thụ khỏang 100,000 tấn. Muối công nghiệp qua hòa tan, lắng, lọc và tinh luyện bằng trao đổi ion trở thành dung dịch muối tinh chế sau đó dùng kỹ thuật xút clo tiên tiến nhất..." 

Hypochlorite

Công thức phân tử: NaClO
Phân tử lượng : 74,448
Tên hóa học : Natri hypochlorite
Cấu thành : 2NaOH + Cl2 = NaClO + NaCl + H2O

NaClO là chất tẩy rửa rất mạnh do tính oxy hoá mạnh.

Quá trình sản xuất xút ; axít chlohydric và hypochlorite có nguồn nước thải ra môi trường các sản phẩm độc hại; đây cũng chính là nguyên nhân làm cho dòng sông và khu vực nước thải chưa qua xử lý xả ra trở thành chết, ngoài ra còn các hoá chất tồn dư là mối nguy hại tiềm tàng của gánh nặng bệnh tật về lâu dài.

Nước thải Vedan

Việc xử lý nguồn nước thải sản xuất các hoá chất này không đơn thuần như xử lý nước thải sinh hoạt mà đắt hơn rất nhiều.

Ngoài cần dùng các chế phẩm vi sinh cho các bể hiếu khí, kị khí; nguồn nước thải này phải xử lý xút, axít; chlo. Quá trình này cần rất nhiều chất đặc dụng xử lý an toàn trước khi vào công đoạn xử lý sinh học. Do phải qua nhiều công đoạn nên giá thành môi trường là cao, do 3 yếu tố:

1. Cơ sở hệ thống xử lý nước thải 
2. Chi phí cho các vật liệu cần thiết cung cấp cho quá trình xử lý các hoá chất có trong nước thải đầy đủ nước thải trước khi xả vào môi trường sống 
3. Chi phí phân tích các mẫu nước trước và sau xử lý: Trước để biết mức ô nhiễm và định lượng các vật liệu cần thiết cung cấp cho quá trình xử lý. Sau là để chắc chắn nước thải sau xử lý là đạt tiêu chuẩn cho phép. Các phân tích này phải làm theo định kỳ của dung tích bể chứa, số lần xả...
4. Chi phí hóa chất, vật tư xử lý lượng nước thải căn cứ trên mức chỉ số nước sạch nhà máy nước tiêu thụ.

Một cách bài bản, giá thành xử lý nước thải của một nhà máy như Vedan là cao; chưa kể lượng nước thải sinh hoạt từ lượng người làm việc trong nhà máy. Nếu tính toán giá thành này một cách chuyên nghiêp trong 14 năm trường, thì con số này lớn hơn rất nhiều những con số đã nói trên các mặt báo.
Như thế, giá thành thực chi cho sản phẩm "phi tiền tệ" là môi trường liên quan với nhà máy Vedan: sông Thị Vải, Đồng Nai, Việt Nam!

"Chất lượng sống nằm trong môi trường sống"

Trong công cuộc phát triển kinh tế nước nhà, việc một công ty nước ngoài đầu tư một nhà máy hiện đại, tận dụng được các sản vật của địa phương có nhiều là: củ mỳ, muối ăn... như Công ty Vedan là một đầu tư tốt.

Tuy nhiên, tận dụng quản lý môi trường của Việt Nam còn thiếu kinh nghiệm; một số cơ chế quản lý nhà nước còn chưa hoàn thiện lại là khác.

Người Đài Loan cũng như Việt Nam đa số đều tin vào nhân quả; luân hồi. "Chung sống" hội nhập và phát triển là điều nước ta đang cố gắng để người dân đỡ khổ sau nhiều năm tháng chiến tranh, kinh tế bao cấp trì trệ, túng thiếu ...

Hàng triệu người Việt đã là nạn nhân chất độc da cam trong chiến tranh, là gánh nặng đau thương cho mỗi trái tim Việt. Nay trong hoà bình, để cuộc sống khá hơn, mỗi người dân lương thiện Việt Nam ta đều dốc sức làm việc, trong nước, làm thuê ở nước ngoài... với rất nhiều hy sinh, thiệt thòi. Nhưng chúng ta không muốn con cháu chúng ta bị biến dạng hình hài, tiếp tục là nạn nhân của các chất độc khác và bị sống giữa môi trường độc hại để có được nhà cao, xe hơi... 

Thỉnh thoảng, ta cần phải nghỉ tay, bớt chút thời gian nghĩ về môi trường xung quanh ta: một miền thiên nhiên nhiệt đới; cây cối xanh tươi, những dòng sông hiền hòa uốn khúc chảy êm đềm. Sông là nguồn sống của người dân đất Việt  gắn liền với nền văn minh lúa nước lâu đời của ông bà ta từ ngày xửa ngày xưa.

May mắn là cho đến nay ta vẫn được hưởng vào lúc sáng sớm ban mai, dù ở thành phố hay bất cứ đâu trên đất Việt cũng có thể nghe tiếng chim hót rộn ràng chào đón ngày mới. 

Ta hãy cùng nhau góp một tiếng nói, một hành động cho chính mình và con cháu mình bảo vệ môi trường sống, ở bất kỳ đâu, bất kỳ khi nào có thể.

-------

TS.BS. Hồ Thị Hồng Nhung

Bài viết đăng trên website maivietbio.com.vn 

Vụ Vedan trong mắt Maivietbio